Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

Առողջապահության լրատու 1.2010

Նյարդերը և քաղցկեղը

Նյարդերը և քաղցկեղը

Հայտնի է, որ ավելորդ քաշը, բացի սիրտ-անոթային համակարգի խնդիրներ և 2-րդ տեսակի շաքարային դիաբետի զարգացման վտանգ պարունակելուց, բարձրացնում է նաև բջիջների քաղցկեղային տրանսֆորմացիայի վտանգը:

 

Նյու Յորքի Կոլումբիական համալսարանի մասնագետները հայտնաբերել են  շատակերության նախահակվածության գենը`CPE (Carboxypeptidase E), որն ակտիվանում է հիպոթալամուսի նեյրոններում և դրանց վրա ազդում են ինսուլինը և լեպտինը:

 

Հորմոններն ազդում են կենտրոնական նեյրոնների վրա, ներառելով տրանսկրիպցիոն գործոնը` սպիտակուց, որը պատասխանատու է գեների ՙհաշվարկի համար: Մկների մոտ այդ պրոտեինի գենի անջատումը հանգեցրել է CPE ֆերմենտի ակտիվության բարձրացմանը` «միացնելով» MSH` մելանոցիտը խթանող հորմոնի և բետա-էնդորֆինի գենը, որը ուղեղային բնական անալգետիկ է, կարգավորում է էներգափոխանակությունը, ինչպես նաև «հաճույքի» հորմոնը, որն ստացվում է, մասնավորապես, սննդից: Մկների մոտ, որոնց պահել են ճարպերի բարձր պարունակությամբ սննդակարգով և դրանք մեծ քաշ են հավաքել, նվազել է CPE մակարդակը: Եթե դրա գենի ակտիվությունը հիպոթալամուսի աղեղնաձև միջուկի բջիջներում մի քիչ ավելացրել են, ապա սննդի պահանջի և էներգիայի ծախսման միջև  անհամապատասխանություն է առաջացել: Գիտնականները ենթադրում են, որ անհամապատասխանության իրենց «մկային» մոդելը   հնարավորություն կտա մշակել դեղամիջոցներ` CPE-ի ակտիվացման շնորհիվ քաշի կորստի համար: 

 

Գեների հաշվարկի գործոնների ակտիվությունը հանգեցնում է գենոմային պրոֆիլի փոփոխությանը, այսինքն գեների խմբի միացմանը, որը տեղի է ունենում քրոմատինի կամ քրոմոսոմային սպիտակուցների քրոմոսոմային մակարդակով վերադասավորման արդյունքում: Այդ վերադասավորման մեջ մեծ դեր են խաղում գիստոնները և ֆոսֆատազաները, ինչպես նաև պոլիկոմբի (Polycomb) սպիտակուցները, որոնք պատասխանատու են, մասնավորապես, սաղմի զարգացման համար: Այժմ առանձնահատուկ գեներին, որոնք նույնիսկ լռության վիճակում են գտնվում, կարելի է «դիմել» նուկլեազի ֆերմենտների օգնությամբ, որոնք հագեցված են «ցինկային մատիկներով», և հնարավորություն են տալիս անհրաժեշտ թիրախները ստույգ գտնել: Այս ամենը հրատապ է դարձել վերջին ժամանակներս, երբ հայտնաբերվել են առանձնահատուկ թիրախներ, որոնք կառավարում են ամենատարբեր բջիջների զարգացումը, մասնավորապես, նյարդային բջիջների:  Իսկ ֆոսֆատազայի ֆերմենտներն էներգիա պարունակող ֆոսֆատային խմբերը տեղափոխում են դեպի այս կամ այն պրոտեիններ, դրանով կարգավորելով վերջիններիս ակտիվությունը: 

 

Նյարդային բջիջներում հայտնաբերվել է ֆոսֆատազա (PTP), որը կապում է քոնդրոիտինսուլֆատպրոտեոգլիկանները (CSPG), որոնք հանդիսանում են ռեգեներացվող  ակսոնների բնական պաշարիչներ: Ֆերմենտի ակտիվությունը բարձրանում է վնասված նյարդային ելունների տեղում, իսկ նրա գենի միացումը նպաստում է ակսոնների հիանալի ռեգեներացիային կրծողների մոտ ողնուղեղի փորձարարական վնասվածքից հետո: Ռեգեներացիան պահանջում է Neuro  սպիտակուցի կողմից կառավարվող նյարդային բջիջների դիֆերենցման համակարգերի  ակտիվացում: Դրա թիրախն է հանդիսանում մեկ այլ սպիտակուցի` կոմպլեքսինի (Complexin) գենը, որը, մասնավորապես, արգելակում է նեյրոնների «մասնագիտացումը»: Բայց ակսոնների ռեգեներացիայի գործընթացում գլխավոր է հանդիսանում KLF (Kruppel-Like Factor) ընտանիքին պատկանող պրոտեինը, որը մակածված պլյուրիպատենտային ցողունային բջիջների (iPS)ստացման չորս գործոններից մեկն է: Բայց, ի տարբերություն օրգանիզմի բջիջների ՙհակառակ՚ զարգացման փորձերի, որոնց արդյունքում դրանք իրենց հատկություններով մոտենում են սաղմնային ցողունային բջիջներին, նեյրոններում, ինչպես պարզել են Մայամիի համալսարանի մասնագետները, KLF-ն հանդիսանում է ակսոնների աճի գլխավոր պաշարիչը: Այդ ընտանիքին պատկանող գեների մուտացիան, որն հանգեցնում է դիֆերենցման խանգարմանը և անվերահսկելի ճեղքմանը, հայտնաբերվել են տարբեր ուռուցքներում: Նյարդային համակարգի բջիջները համարվում են առավելագույն դիֆերենցվածներ, որը լիովին վերացնում է դրանց ճեղքման հնարավորությունը, այդ պատճառով էլ նախկինում կարծում էին, որ նեյրոնները չեն վերականգնվում: Փոքրիկ մոլեկուլների ստեղծումը, որոնք իրենց դերն ունեն բարդ մոլեկուլային խմբերի աշխատանքում, թույլ է տալիս հուսալ, որ ապագայում ոչ միայն ողնուղեղի ակսոնների արդյունավետ ռեգեներացիա կլինի: 

Հեղինակ. Մարո Գաբրիելյան
Սկզբնաղբյուր. Առողջապահության լրատու 2 (540), 22.01.2010
Աղբյուր. med-practic.com
Հոդվածի հեղինակային (այլ սկզբնաղբյուրի առկայության դեպքում՝ էլեկտրոնային տարբերակի) իրավունքը պատկանում է med-practic.com կայքին
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

ՀՀ առողջապահության նախարարի հաշվետվությունը 2009 թ. գործունեության միջոցառումների ծրագրում և գերակա խնդիրների ցանկում ընդգրկված միջոցառումների իրականացման արդյունքների մասին

Ներկայացնում ենք ՀՀ կառավարությունում ՀՀ առողջապահության նախարարի հաշվետվությունը 2009 թ. գործունեության միջոցառումների ծրագրում և գերակա խնդիրների ցանկում ընդգրկված միջոցառումների իրականացման արդյունքների մասին  (մամուլի և զանգվածային...

Հրատապ թեմա Հայաստանում
Հանդիպում Համաշխարհային բանկի Հայաստանի գծով ավագ տնտեսագետ Ռոբերտ Տալիերսոյի հետ

ՀՀ առողջապահության նախարար Հարություն Քուշկյանն ընդունել է Համաշխարհային բանկի Հայաստանի գծով ավագ տնտեսագետ Ռոբերտ Տալիերսոյին, Համաշխարհային բանկի տնտեսագետ Սուլեյման Ուլիբալիին...

Իրադարձություններ Հայաստանում
Օրգանիզմի կենսունակությունը բարձրացնելու մի քանի եղանակներ
Օրգանիզմի կենսունակությունը բարձրացնելու մի քանի եղանակներ

Օրգանիզմի կենսունակությունը բարձրացնելու համար մի քանի եղանակներ առաջարկենք, ցրելով այն առասպելները որոնք վերաբերում են քաղցրեղենին: Շատերն են սիրում անուշեղեն...

Սնունդը և առողջությունը
Հունվարի 28-ը ՀՀ զինված ուժերի օրն է։ Առողջությունը բանակի մարտունակության երաշխիք
Հունվարի 28-ը ՀՀ զինված ուժերի օրն է։ Առողջությունը բանակի մարտունակության երաշխիք

Ոչ հեռավոր` 1990-ական թվականների սկզբին, երբ ազերի թուրքերը չբավարարվելով Սումգայիթում, Գանձակում, Բաքվում և այլուր հայկական ջարդեր և բռնագաղթ կազմակերպելով...

Իրադարձություններ Հայաստանում
Դեպրեսիան ձմռանը. ինչպես պայքարել
Դեպրեսիան ձմռանը. ինչպես պայքարել

Եղանակային մելամաղձության դեմ պայքարելու համար մի քանի մեթոդներ գոյություն ունեն: Ցուրտ եղանակներին հաճախ է պատահում, որ մարդն իրեն թույլ է զգում: Որովհետև ցերեկվա տևողությունը շատ կարճ է, օդի...

Հոգեկան առողջություն
Մեր օրերի «պատուհասը». գլխացավ
Մեր օրերի «պատուհասը». գլխացավ

Լարվածության հետևանքով առաջացող գլխացավը վեգետատիվ դիսֆունկցիաներ ունեցող մարդկանց մոտ կարող է լինել թե′ որպես մկանային-տոնիկ ախտանիշի մաս, և թե′ որպես առանձին ցավային միավոր...

Նյարդաբանություն
Ամեն մի դրություն գեղեցիկ է, եթե այն բնական է ու բանական: ԳՅՈԹԵ. Ջրհոս. ճակատագիրը ձեր ձեռքերում է
Ամեն մի դրություն գեղեցիկ է, եթե այն բնական է ու բանական: ԳՅՈԹԵ.  Ջրհոս. ճակատագիրը ձեր ձեռքերում է

Օդի տարերքի նշանները` Ջրհոսը, Երկվորյակներն ու Կշեռքը տղամարդկային ակտիվ Յան էներգիայի կրողներն են:  Օդի հովանավորյալների համար հիմնականը  մտավոր գործունեությունն է, որով էլ նրանք սիրով են զբաղվում...

Կանխատեսումներ
Գիտական օգտակար աշխատություն

«Մանրէային թաղանթներ: Ուլտրակառուցվածք, կենսաէլեկտրոքիմիա, կենսաէներգետիկա և կենսաֆիզիկա» (Խմբագիր Արմեն Թռչունյան),«Հետազոտական  նշանասյուն» հրատարակչություն, Տրիվանդրում...

Վարակաբանություն
Ինչի մասին է վկայում մշտական հոգնածությունը
Ինչի մասին է վկայում մշտական հոգնածությունը

Աշխատանքային երկար օրից հետո հոգնածությունն ու անտարբերությունը բնական երևույթ են: Որպեսզի նորմայի գալ, առողջ մարդուն բավարար է լավ քնել կամ էլ սպասել հանգստյան օրերին: Բայց եթե հանգիստն էլ արդեն չի օգնում, ժամանակն է մտածել...

Հոգեկան առողջություն Աշխատավայրում Ես և աշխատանքը
Օտար յուրայինների մեջ I յուրայինների մեջ օտար
Օտար յուրայինների մեջ I յուրայինների մեջ օտար

Գրեթե յուրքանչյուր ոք իր կյանքում շրջապատի հետ շփվելիս զգացել է տագնապ կամ լարվածություն: Օրինակ, ինչպես եք ձեզ զգում, երբ քննադատում են, կամ ինչպիսին է ձեր ինքնազգացողությունը գործընկերոջ հետ...

Հոգեկան առողջություն Աշխատավայրում Ես
Իսկ դուք կապրեք 120 տարի
Իսկ դուք կապրեք 120 տարի

Բրիտանուհիներն արդեն հարկ է հաշտվեն այն մտքի հետ, որ 60 տարին թոշակային տարիք չէ, այլ ընդամենն ապրած կյանքի կեսը: Հայտնի է, որ գիտնականները բացահայտել են գենը, որը հնարավորություն կընձեռի...

Ծերություև և երկարակեցություն
Բուժվել էներգիայի օգնությամբ
Բուժվել էներգիայի օգնությամբ

Առողջությունը պահպանելու համար հարկ է օրգանիզմն ապահովել նաև անհրաժեշտ էներգիայով: Ամեն տեսակի վիրուսները ճնշում են իմունիտետը, նշանակալիորեն նվազեցնում պաշտպանական ուժերը...

Ավանդական բուժման մեթոդներ և միջոցներ Կանխարգելում և բուժում տանը
Հիշատակի խոսք
Հիշատակի խոսք

Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության համակարգը ծանր կորուստ կրեց: Կյանքի 66 տարում վախճանվեց ՀՀ և Երևան քաղաքի գլխավոր նյարդավիրաբույժ, ՀՀ ԱՆ ԱԱԻ նյարդավիրաբուժության...

ԼՈՒՐԵՐ: Հիշատակումներ
Մերսում տրամադրության համար
Մերսում տրամադրության համար

Մենք արդեն սովորել ենք, որ մերսումը դա բուժական մեթոդ է, որը  նպաստում է արյան, ավշի, միջհյուսվածքային հեղուկի շրջանառությանը, նաև մաշկի  մահացած բջիջների հեռացմանը: Սակայն մերսումն ունի...

Ավանդական բուժման մեթոդներ և միջոցներ

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ